GENEL BAKIŞ;
Borderline kişilik bozukluğu, kendiniz ve başkaları hakkında düşünme ve hissetme şeklinizi etkileyen, günlük yaşamda işlevsellik sorunlarına neden olan bir zihinsel sağlık bozukluğudur. Benlik imajı sorunları, duygu ve davranışları yönetmede zorluk ve istikrarsız ilişkiler örüntüsünü içerir.
Borderline kişilik bozukluğunda yoğun bir terk edilme korkusu yaşarsınız ve yalnız kalmaya tahammül etmekte zorluk çekebilirsiniz. Sevgi dolu, stabil ve kalıcı ilişkilere sahip olmak istemenize rağmen, uygunsuz öfkeniz, dürtüselliğiniz, ve sık ruh hali değişimleriniz başkalarını sizden uzaklaştırabilir.
Borderline kişilik bozukluğu genellikle erken yetişkinlik döneminde başlar. Durum genç erişkinlikte daha da kötüleşir ve yaşla birlikte kademeli olarak iyileşebilir. Borderline kişilik bozukluğunuz varsa cesaretiniz kırılmasın. Bu bozukluğu olan birçok kişi tedavi ile zamanla iyileşir ve tatmin edici stabil bir yaşam sürmeyi öğrenebilir.
Belirtiler
Borderline kişilik bozukluğu, hem kendiniz hakkında nasıl hissettiğinizi, hem başkalarıyla nasıl ilişki kurduğunuzu ve hem de genel olarak nasıl davranışlar sergilediğinizi ciddi şekilde olumsuz olarak etkiler.
Aşağıdaki belirtiler gözlenir.
1.) Yoğun bir terk edilme korkusu, hatta gerçek ya da hayali ayrılma ya da reddedilmekten kaçınmak için aşırı önlemlere başvurma
2.) Birini bir an idealize etmek (yüceltmek, aşırı değer vermek) ve sonra birdenbire o kişinin yeterince umursamadığına veya zalim olduğuna inanmak gibi dengesiz ve yoğun ilişkiler örüntüsü
3.) Kimlik sorunları; Değişen hedefler ve değerler ve kendinizi kötü olarak ya da hiç yokmuşsunuz gibi görmeyi içeren öz kimlik ve öz imajdaki hızlı değişiklikler, stabil olmayan kimlik halleri
4.) Birkaç dakikadan birkaç saate kadar süren, strese bağlı paranoya ve gerçeklikle temasın kesilmesi dönemleri
5.) Kumar, dikkatsiz araba kullanma, güvensiz seks, çılgın eğlenceler, aşırı yemek yeme veya uyuşturucu kullanımı veya aniden iyi bir işi bırakarak veya olumlu bir ilişkiyi sonlandırarak başarıyı sabote etme gibi dürtüsel ve riskli davranışlar
6.) Genellikle ayrılma veya reddedilme korkusuna tepki olarak intihar tehditleri ve /veya davranışları; kendine fiziksel zarar verme (kesme, yumrukla duvara vurma, kafa atma vb)
7.) Yoğun mutluluk, sinirlilik, utanç veya kaygıyı içerebilen, birkaç saatten birkaç güne kadar süren ruh hali değişimleri
8.) Neredeyse devamlı denilebilecek bir boşluk hissi
9.) Uygunsuz, yoğun öfke, örneğin sık sık öfke kontrolünü kaybedip patlamak, alaycı olmak, kırıcı-acı konuşmak, ya da fiziksel kavgalar
nedenler
Diğer ruh sağlığı bozukluklarında olduğu gibi, borderline kişilik bozukluğunun nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır. Çocuk istismarı veya ihmali öyküsü gibi çevresel faktörlere ek olarak, borderline kişilik bozukluğu aşağıdakilerle bağlantılı olabilir:
• Genetik. İkizler ve ailelerle ilgili bazı araştırmalar, kişilik bozukluklarının kalıtsal olabileceğini veya aile üyeleri arasında diğer akıl sağlığı bozukluklarıyla güçlü bir şekilde ilişkili olabileceğini düşündürmektedir.
• Beyin anormallikleri. Bazı araştırmalar, duygu düzenleme, dürtüsellik ve saldırganlık ile ilgili beynin belirli alanlarında değişiklikler olduğunu göstermiştir. Ayrıca, serotonin gibi ruh halini düzenlemeye yardımcı olan bazı beyin kimyasalları düzgün çalışmayabilir.
Risk faktörleri
Kişilik gelişimi ile ilgili bazı faktörler, borderline kişilik bozukluğu geliştirme riskini artırabilir.
1.) Kalıtsal yatkınlık. Yakın bir akrabanızda – anneniz, babanız, erkek veya kız kardeşiniz – aynı veya benzer bir bozukluğa sahipseniz daha yüksek risk altında olabilirsiniz.
2.) Stresli çocukluk. Bozukluğu olan birçok kişi, çocukluk döneminde cinsel veya fiziksel olarak istismara uğradığını veya ihmal edildiğini bildirmektedir. Hastalar, çocukluk döneminde madde kötüye kullanımı veya diğer zihinsel sağlık sorunları olan ebeveynleri veya bakıcıları olduğunu, ya da bir ebeveyni kaybetmiş olduğunu, ya da boşanmış ailelerden geldiklerine dair yüksek bir sıklık bildirirler. Aile içinde şiddetli geçimsizlik ve ev içi şiddete şahit olma öyküsü de hayli yüksektir.
komplikasyonlar
Borderline kişilik bozukluğu hayatınızın birçok alanına zarar verebilir. Yakın ilişkileri, iş hayatınızı, okul hayatınızı, sosyal faaliyetlerinizi ve öz imajınızı olumsuz yönde etkileyerek şunlara neden olabilir:
• Tekrarlanan iş değişiklikleri veya kayıpları
• Bir eğitimi tamamlamamak
• Hapis cezası gibi değişik türden bir çok yasal sorun
• Çatışma dolu ilişkiler, evlilik stresi veya boşanma
• Kesme veya yakma gibi kendine zarar verme ve sık psikiyatrik hastane yatışları.
• Kötü niyetli insanlarla ilişkilere dahil olma, eğilim gösterme, ya da bunları anlayamama
• İstenmeyen gebelikler, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar, motorlu araç kazaları
ve dürtüsel ve riskli davranışlar nedeniyle fiziksel kavgalar
• İntihar girişimi veya tamamlanmış intihar
Ek olarak, aşağıdakiler gibi başka zihin sağlığı problemleriniz olabilir:
• Depresyon
• Alkol veya diğer maddelerin kötüye kullanımı
• Anksiyete bozuklukları
• Yeme bozuklukları
• Bipolar bozukluk
• Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)
Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
Diğer kişilik bozuklukları
Teşhis
Borderline kişilik bozukluğu da dahil olmak üzere kişilik bozuklukları, aşağıdakilere dayanarak teşhis edilir:
• Psikiyatrik görüşme
• Bir takım ölçek ve anketlerin doldurulmasını içeren psikolojik değerlendirme
• Tıbbi geçmiş ve muayene
• İşaret ve semptomlarınızın tartışılması
Borderline kişilik bozukluğu tanısı genellikle çocuklarda veya gençlerde değil yetişkinlerde konulur. Bunun nedeni, sınırda kişilik bozukluğunun belirti ve semptomları gibi görünen şeylerin, çocuklar büyüdükçe ve daha olgunlaştıkça kaybolabilmesidir.
Tedavi
Borderline kişilik bozukluğu esas olarak psikoterapi ile tedavi edilir, ancak ilaç da eklenebilir. Güvenliğiniz risk altındaysa doktorunuz hastaneye yatmayı da önerebilir. Tedavi, durumunuzu yönetme ve bunlarla başa çıkma becerilerini öğrenmenize yardımcı olabilir. Depresyon veya madde kötüye kullanımı gibi sınırda kişilik bozukluğu ile birlikte sıklıkla ortaya çıkan diğer zihinsel sağlık bozuklukları için de tedavi görmek gerekir. Tedavi ile kendinizi daha iyi hissedebilir ve daha istikrarlı, başarılı ve huzurlu bir hayat yaşayabilirsiniz. Konuşma terapisi olarak da adlandırılan psikoterapi, borderline kişilik bozukluğu için temel bir tedavi yaklaşımıdır. Terapistiniz, terapi türünü ihtiyaçlarınızı en iyi şekilde karşılayacak şekilde uyarlayabilir. Psikoterapinin amaçları size yardımcı olmaktır:
• Mevcut çalışma yetenek ve kabiliyetinize odaklanın
• Rahatsız edici duyguları yönetmeyi öğrenin
• Duygulara göre hareket etmek yerine duyguları gözlemlemenize yardımcı olarak dürtüselliğinizi azaltın
• Duygularınızın ve başkalarının duygularının farkında olarak ilişkileri geliştirmeye çalışın.
diğerleri
• Borderline kişilik bozukluğu hakkında bilgi edinin
Etkili olduğu tespit edilen psikoterapi türleri şunlardır:
Diyalektik davranış terapisi (DBT);
DBT grup ve bireysel terapiyi içerir ve borderline kişilik bozukluğunu tedavi etmek için özel olarak tasarlanmıştır. DBT, duygularınızı nasıl yöneteceğinizi, sıkıntıya nasıl tahammül edeceğinizi ve ilişkileri nasıl geliştireceğinizi öğretmek için beceri temelli bir yaklaşım kullanır.
Şema odaklı terapi;
Şema odaklı terapi bireysel veya grup halinde yapılabilir. Olumsuz hayata yol açan karşılanmamış ihtiyaçları belirlemenize yardımcı olabilir.
Bir zamanlar hayatta kalmak için yardımcı olabilecek, ancak bir yetişkin olarak hayatınızın birçok alanında incitici olan kalıplar kullanmaktasınız. Terapi, olumlu yaşam kalıplarını teşvik etmek olumsuz olanlardan da kurtulmanıza yardımcı olmaya odaklanır.
Zihinselleştirmeye (mindfullness) dayalı terapi (MBT). MBT, herhangi bir anda kendi düşüncelerinizi ve duygularınızı tanımlamanıza ve duruma alternatif bir bakış açısı yaratmanıza yardımcı olan bir tür konuşma terapisidir. MBT, tepki vermeden önce düşünmeyi vurgular.
Duygusal öngörülebilirlik ve problem çözme için sistem eğitimi (STEPPS).
STEPPS, aile üyelerinizi, bakıcılarınızı, arkadaşlarınızı veya diğer önemli kişileri tedaviye dahil eden gruplar halinde çalışmayı içeren 20 haftalık bir tedavidir. STEPPS, diğer psikoterapi türlerine ek olarak kullanılır.
Aktarım odaklı psikoterapi (TFP).
Psikodinamik psikoterapi olarak da adlandırılan TFP, sizinle terapistiniz arasında gelişen ilişki yoluyla duygularınızı ve kişilerarası zorluklarınızı anlamanıza yardımcı olmayı amaçlar. Daha sonra bu içgörüleri devam eden durumlara uygularsınız.
İyi psikiyatrik yönetim.
Bu tedavi yaklaşımı, tedaviyi iş veya okul katılımını da kapsayacak şekilde çalışan iyi bir terapi ve vaka yönetimine dayanır. Duygular için kişilerarası bağlamı göz önünde bulundurarak duygusal olarak zor anları anlamlandırmaya odaklanır. İlaçları, grupları, aile eğitimini ve bireysel terapiyi entegre edebilir.
İlaçlar
Amerika Gıda ve İlaç İdaresi tarafından özellikle borderline kişilik bozukluğunun tedavisi için herhangi bir ilaç onaylanmamış olsa da, bazı ilaçlar depresyon, dürtüsellik, saldırganlık veya anksiyete gibi semptomlara veya birlikte ortaya çıkan sorunlara yardımcı olabilir. İlaçlar arasında antidepresanlar, antipsikotikler veya duygudurum dengeleyici ilaçlar yer alabilir.
İlaçların yararları ve yan etkileri hakkında doktorunuzla konuşmalısınız.
hastaneye yatış
Bazen bir psikiyatri hastanesinde veya klinikte daha yoğun tedaviye ihtiyacınız olabilir. Hastaneye yatış ayrıca sizi kendinize zarar vermekten koruyabilir veya intihar düşünceleri veya davranışlarına önlemeye yönelik de olabilir.
Bu sorundan kurtulmak zaman alır.
Duygularınızı, düşüncelerinizi ve davranışlarınızı yönetmeyi öğrenmek zaman alır. Çoğu insan önemli ölçüde iyileşir, ancak her zaman borderline kişilik bozukluğunun bazı semptomlarıyla mücadele edebilirsiniz. Belirtilerinizin daha iyi veya daha kötü olduğu zamanlar yaşayabilirsiniz. Ancak tedavi, işlev görme yeteneğinizi geliştirebilir ve kendiniz hakkında daha iyi hissetmenize yardımcı olabilir. Borderline kişilik bozukluğunu tedavi etme deneyimi olan bir akıl sağlığı uzmanına danışmak en önemli adımdır.
Başa çıkma ve destek
Borderline kişilik bozukluğu ile ilişkili semptomlar, siz ve çevrenizdekiler için stresli ve zorlayıcı olabilir. Duygularınızın, düşüncelerinizin ve davranışlarınızın kendinize veya başkalarına zarar verdiğinin farkında olabilirsiniz, ancak bunları yönetemediğinizi de hissedersiniz.
Profesyonel tedaviye ek olarak, aşağıdaki durumlarda durumunuzu yönetmenize ve bunlarla başa çıkmanıza yardımcı olabilirsiniz:
*Nedenlerini ve tedavilerini anlamak için bozukluk hakkında bilgi edinin
*Öfke patlamalarını veya dürtüsel davranışları neyin tetikleyebileceğini öğrenin
* Profesyonel yardım alın ve tedavi planınıza bağlı kalın - tüm terapilere katılın, seanslar ve belirtilen şekilde ilaç almak görevimizdir.
* Bir sonraki adımda ya da bir kriz meydana geldiğinde ne yapacağınıza dair bir plan geliştirmek için ruh sağlığı uzmanınızla birlikte çalışın
* Madde kötüye kullanımı gibi ilgili sorunlar için tedavi alın
* Anlamalarına yardımcı olmak için tedavinize size yakın insanları dahil etmeyi düşünün.
* Başa çıkma becerilerini kullanarak - nefes teknikleri ve farkındalık meditasyonu- yoğun duyguları yönetin.
* Uygun şekilde nasıl yapılacağını öğrenerek kendiniz ve başkaları için sınırlar belirleyin.
* Duyguları başkalarını uzaklaştırmayacak veya terk edilme veya istikrarsızlık yaratmayacak şekilde ifade edin
* İnsanların sizin hakkınızda ne hissettikleri veya düşündükleri ile ilgili varsayımlarda bulunmayın
* İçgörüleri ve deneyimleri paylaşmak için bozukluğu olan diğer kişilere ulaşın
* Sizi anlayabilecek ve saygı duyabilecek insanlardan oluşan bir destek sistemi oluşturun
* Sağlıklı bir diyet yemek, fiziksel olarak aktif olmak gibi sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek ve sosyal faaliyetlerde bulunmak önemlidir.
* Bozukluk için kendinizi suçlamayın, ancak hastalığa sahip olma konusunda şahsi rolünüzün de farkıma varın.
RANDEVU İLK GÖRÜŞME
Mümkünse bir aile üyesini veya arkadaşınızı yanınıza alın. Sizi uzun süredir tanıyan biri, izninizle önemli bilgileri doktor veya ruh sağlığı uzmanıyla paylaşabilir.
Doktorunuza veya bir akıl sağlığı sağlayıcısına sormanız gereken temel sorular şunları içerir:
• Belirtilerime veya durumuma ne sebep olabilir?
• Başka olası nedenler var mı?
• Hangi tedavilerin benim için etkili olma olasılığı daha yüksektir?
• Tedaviyle semptomlarımın ne kadar düzelmesini bekleyebilirim?
• Terapi seanslarına ne sıklıkla ve ne kadar süreyle ihtiyacım olacak?
• Yardımcı olabilecek ilaçlar var mı?
• Yazabileceğiniz ilacın olası yan etkileri nelerdir?
• Herhangi bir önlem almam veya herhangi bir kısıtlamaya uymam gerekiyor mu?
• Bu diğer sağlık koşullarına sahibim. Onları birlikte en iyi nasıl yönetebilirim?
• Ailem veya yakın arkadaşlarım tedavimde bana nasıl yardımcı olabilir?
• Alabileceğim herhangi bir basılı materyaliniz var mı? hangi web sitelerini yapıyorsun
önermek?
Randevunuz sırasında soru sormaktan çekinmeyin.
Doktorunuzdan ne beklenir
Bir doktor veya akıl sağlığı sağlayıcısı muhtemelen size bir takım sorular soracaktır. Odaklanmak istediğiniz konulara zaman kazandırmak için bunları yanıtlamaya hazır olun. Olası sorular şunları içerir:
• Belirtileriniz nelerdir? Onları ilk ne zaman fark ettin?
• Kişisel ilişkileriniz de dahil olmak üzere bu belirtiler hayatınızı ve işinizi nasıl etkiliyor?
• Normal bir gün içinde ne sıklıkla ruh hali değişimi yaşıyorsunuz?
• Ne sıklıkla ihanete uğramış, mağdur edilmiş veya terk edilmiş hissettiniz? Neden düşünüyorsun
o oldu?
• Öfkeyi ne kadar iyi yönetiyorsunuz?
• Yalnız olmayı ne kadar iyi yönetiyorsunuz?
• Öz değer duygunuzu nasıl tanımlarsınız?
• Hiç kendinizi kötü, hatta kötü hissettiniz mi?
• Kendine zarar verme veya riskli davranışlarla ilgili herhangi bir sorununuz oldu mu?
• Hiç kendinize zarar vermeyi düşündünüz mü ya da intihar girişiminde bulundunuz mu?
• Alkol veya keyif verici uyuşturucular kullanıyor musunuz veya reçeteli ilaçları kötüye kullanıyor musunuz? Öyleyse nasıl
sıklıkla?
• Çocuğunuzla ilişkiniz de dahil olmak üzere çocukluğunuzu nasıl tanımlarsınız?Şç
• Çocukken fiziksel veya cinsel istismara uğradınız mı veya ihmal edildiniz mi?
• Yakın akrabalarınızdan veya bakıcılarınızdan herhangi birine akıl hastalığı teşhisi konuldu mu?
kişilik bozukluğu gibi sağlık sorunu?
• Başka herhangi bir akıl sağlığı sorunu nedeniyle tedavi gördünüz mü? Evet ise, ne
teşhisler konuldu ve hangi tedaviler en etkiliydi?
• Şu anda başka herhangi bir tıbbi durum için tedavi görüyor musunuz?
