(Bu yazı; ergen yaştaki kızının hem anne olarak kendisine kötü davranmasından hem de sosyal alanda sürekli başarısız yaşaması neticesinde ortaya çıkan negatif ruh halinin aileyi tüketmesinden şikayet eden bir kadının internet sitesinde yazdığı soruya cevap olarak yazıldı.)
Sayın Anne,
Şikayetlerinizi iyi anlıyorum ve bilmelisiniz ki bunlar ASPERGER’i bulunan gençlerin ailelerinde aynısıyla yaşanıyor.
Asperger özellikleri gösteren çocukların olaylar ya da durumlar karşısında "ESNEYEMEMEK" ve hiç aşamadıkları “DAR VE KATI KALIPLARA SAHİP OLMAK GİBİ” çok zor bazı temel özellikleri vardır. Sık olarak, itsen gitmez, çeksen gelmez, gibi halleriyle karşılaşıyorsunuzdur.
Okula gitmemesi ki gidememe kelimesi daha doğru olur, sosyal işlevleriyle ilgili belirgin bir bozukluk bulunduğunu gösteriyor.
Keza size karşı sergilediği anlayışsızlık mı küstahlık mı diye dize düşündürten halleri de empati sahibi olmamasından kaynaklanıyor.
Bütün bunların üzerine sürekli bir mutsuzluk ve acı çekme halinde bulunduğu da belli ki bu hem anksiyete (kaygı) sorunlarından hem de zaman içerisinde arkadaşları tarafından reddedilme ya da akran zorbalığına bağlı olarak ortaya çıkan duygusal sorunlardan kaynaklanıyor.
Tam bir tanı almadığı sürece tüm sorunların kendisinden kaynaklandığını düşünecektir. Oysa alakası yok.
Bu çocukların tanılarının bulunduğunu öğrenmesi; "ben bir eziğim, beceriksiz, aptal ve tam bir luzır kişiyim” gibi yanlış bir kendine bakış geliştirmemesi, sorunların elinde olmaksızın geliştiğini bilmesi ve elinden yapacak bir şeyin de gelmediğini anlaması açısından yararı var
Asperger belirtilerini şu ya da bu düzeyde gösteren çocuklarda bir çok ek tanı vardır. Durumu esas belirleyen de bunların tedavi edilip edilmediğidir. Mesela neredeyse vakaların tümünde dikkat eksikliği sendromu denen ama aslında irade eksikliği Sendromu ya da normal hayat yükü karşısında tükenme ve yetmeme Sendromu tanımlamasının daha doğru olduğu bir tablo bulunur ve kesin olarak ilaç gerektirir. Acayip bir iradesizlik, gelişigüzel akıntıya kendini bırakma ve çaba göstermeme halleri vardır. Tembellik kelimesi dahi yetmeyebilir bunların durumunu anlatmak için. Ders sevmez, zora gelmez, iradesiz, tembel ve müşkülpesent yani zorluklardan hemen yılıveren bir görüntüleri vardır. Bilgisayar tablet de telefon ile vakit tüketirler. Maincraft gibi bir oyun ve ikinci olarak anksiyete, depresyon ve akran istismarına bağlı travmatik stres gibi iç acıtan sorunları vardır. Bu ise antidepresan ve bazen de psikoterapi gerektirir.
Bu çocuklarda cinsel gelişimde de bazı anormallikler ortaya çıkmaktadır. Bir kısmı aseksüel olduğunu ifade eder, bir kısmı ise yönelimlerinin farklı olduğunu eşcinsel dürtüler taşıdıklarını fark ederler. Aseksüel olanlar da 3-4 yıl sonunda eşcinselliğe döner.
Yıllardır devam eden kendini yalnız ve farklı görme büyük bir ruhsal boşluğa neden olabilir. İnsanların mütemadiyen kendisi anlamaması ve üzerine etiketleyip yargılaması ise zaman içinde ciddi düzeyde bir insan düşmanlığına dönebilir.
Aşağıda sıraladığım sorunlar açısından takip edilmelidir. Son olarak evet, babadan geçme olasılığı hayli yüksektir. Asosyal, empatik olmayan ve sınırlı ilgileri olan bir kişiyse eski eşiniz, evet babasından geçmiş olması ihtimaldir. Madem öyledir, kızınıza kızmayın, bağırmayın, çekiştirip durmayın, zira bu noktaya gelebilmesi de büyük bir iyilik ve gelişme demektir. Değişmeyecek şeylere odaklanıp hayatı ona da size de zehretmeyin. Teşhis ettirin durumunu ve kızınız da bunu öğrensin, bunun için de bu tip kişilerde tecrübe sahibi olan bir hekime gidin. Hayatı hep kendisini ALIEN (uzaylı) gibi hissetmekle geçti. Siz de aynı hissi bol bol yaşatıyorsunuz.
Aşağıdaki bilgiler hızlı eğitim verebilmek amacıyla çocuğunda aspergerimsi özellikler bulunan aileler için hazırladım.
Asperger tedavisinde çekirdek Asperger belirtileri mi; yoksa eşlik eden hastalıklar ve sorunlar mı tedavide daha önemlidir?
Tahmin edilenin tersine Asperger'in bizzat kendisi değil, eşlik eden diğer sorunların tedavisi çok daha önemlidir. Asıl bunlar hayat çizgisini değiştirici bir güce sahiptir ve çoğu da ilaç kullanımını gerektirir.
Hekimin bizzat hastalığın ismini "Asperger sendromu" şeklinde çocuğa söylemesi de kesinlikle çok iyi olacaktıır. 10’lu yaşlardan itibaren hastalık çocuğa bir lisan-ı münasip ile anlatılmalı, böylece süregiden eksiklikleri için çocuğun kendisini suçlamasının önüne geçilmelidir.
Her gerçek olduğu gibi açığa dökülmemelidir, fakat hasta ve ailesine de "otizm başlangıcı" gibi anlamsız şeyler söyleyen ve uzman olduğu iddiasıyla muayene ve yönlendirme yapan kişilerin fayda değil zarar verceği bilinmelidir.
“Çocukla ilgilenin! “
“Çok televizyon seyrettirmişsiniz ondan olmuş”
"hemen tv ve bilgisayarı kapatın, tableti de kaldırın"
“İyi ki getirmişsiniz, getirmeseydiniz otistik olacaktı, kenarından dönmüş" gibi sık duyduğumuz hastayı kafaya alma ve manipülasyon amaçlı konuşmalar duymaktayız.
DSM-V ile Asperger sendromunun isim olarak yok edilip; vakaların otistik bozukluk grubu içine dahil edilmesi hata olmuştur.
Ek tanı nedir ve Aspergerde hangi ek tanılar görülür.
Asperger hastalığında ayrıca ek olarak aşağıdakilerin bulunma olasılığı çok yüksektir.
- Dikkat eksikliği ve Hiperaktivite (çok sık)
- Obsesif kompulsif bozukluk (çok sık)
- İleriki yaşlarda özellikle hafif vakalarda "saklı narsizm" (gizli kibir ve küstahlık, bencillik) tablosu gözlenebilir. Kendilerini özel, üstün ve elit görmek, alınganlık, kırılganlık, reddedilmeye aşırı duyarlılık, gururu kırıldığında öfke krizleri geçirmek gibi narsistik kişilik benzeri tablolar aileleri çok zorlayabilir
- Tİk ve tourette
- depresyon (çok sık)
- Öfke sorunları (hayli sık)
- Travma sonrası stres (çok sık) akran istismarı ve tacizleri (çok sık)
- Cinsel kimlik bozuklukları ve eşcinsellik (sık)
- İntihar davranışı ve cinayet işleme de risk olarak bulunuyor.
- Pervertizm (cinsel sapmalar) için artmış risk vardır.
- İlginç bir şekilde disosiyatif bozukluklar için de artmış bir risk söz konusudur.
- Politik fanatizm, aşırı uçlarda siyasal görüşler, radikal eğilimler, aşırı ırkçı gruplara katılım görülebilir.
- Dini akımlara katılmak, kültlere yatkınlık ve aşırı ve katı dincilik bulunabilir.
- 12 yaşından sonra uzun bir süre devam eden depresyon, kimlik bunalımı ve gruptan dışlanma sorunlarına bağlı olarak ruhsal travma yaşamak; bunun sonucu alkol madde kötüye kullanımı; aile ilişkilerinden soyutlanma, bazı erkek hastalarda abi nefreti; kız Asperger'ler de bazen ortaya çıkan aşırı bir baba nefreti, ya da garip bir şekilde hayattaki her problem için yakınlarını aşırı suçlama çok sık görülebilir. İdare edilmeli karşılıklı tartışmalarla esnek olmayan düşünce yapısını zorlamamalıdır.
- Aşırı utangaçlık, çekingenlik, ürkeklik ile kendini gösteren "sosyal fobi" diğer adıyla “sosyal anksiyete bozukluğu” tablosu çok sık görülür; özel uğraş ve ilaç tedavisi gerektirir.
- Çoğu evlenir. Fakat şiddetli evlilik sorunları yaşama ihtimalleri çok yüksektir. Keza boşanma oranları da yüksektir.
- Anne baba olabilirler tabii ki, fakat ebeveynlik yetenekleri biraz kısıtlıdır.
- Asperger'lilerin anne babalarının da dikkatli bir incelemeden geçirilmesi ve en azından basit ruhsal sorunlarının acilen tedavi edilmesi hayati öneme haizdir. Örneğin ebeveynlerde Obsesif Kompulsif bozukluk, depresyon, ve anksiyete bozuklukları çok sık olarak bulunur. Ve bunlar ucuz ve basit bir şekilde ilaçla düzeltilebilir. Anksiyetesi artmış, depresif bir anne önce tanıyı kabul etmez, sonra kabul eder ama bu kez de “dosyasına geçmesin” gibi saçma bir çaba içine girer. Yine bu anne muhtemelen ilaca karşı da çok katı karşı çıkışlarda bulunacak ve istemeden de olsa tedaviyi sabote edecektir. Denilebilir ki “hayır benim çocuğumda hastalık yok ve /veya ilaç kullanmam” diyen anne babalar kadar çocuğa zarar veren ikinci bir şey yoktur. Maalesef aptalca şeyleri uygulamakta direten; ne tanıyı ne tedaviyi kabul etmeyen; başını kuma gömen deve kuşu misali gerçeği inkar eden, böylece çocuğun bir yerde katili olan ana babaya karşı bir yaptırım bulunmamaktadır.
